Buhlebezwe Siwani

Buhlebezwe Siwani’s project ulwela amaza (2024), dat uit zowel uit een live performance, een video als een video-installatie bestaat, is opgebouwd uit een diep invoelende choreografie die de kijker langs verschillende locaties in Amsterdam, Middelburg en de aan beide steden grenzende wateren voert. Het werk stipt zowel historische als meer recente verhalen van Zwarte gemeenschappen in Nederland aan en stelt de vraag hoe beide steden hiermee verbonden zijn. Er is daarbij  zowel ruimte voor wat er bekend en onbekend is over de geschiedenis van Zwart leven als voorbeelden van gewiste delen van deze geschiedenis.

De film legt de nadruk op portretkunst en kadert de zes performers als tijd reizende bewoners van meerdere tijdperken en diverse dimensies. De afzonderlijke video’s kunnen worden gelezen als oproepen van mensen die in het verleden onvrijwillig naar Nederland werden gebracht en die in het heden, kiezen om hier te blijven.

Bewegend binnen de erfenissen van slavernij, koloniale uitbuiting en culturele superioriteit laat de performance zich niet verblinden door ‘rijkdommen’ die werden betaald uit de opbrengsten van de koloniale handel en verstoort zij de grond van het huidige Museumplein. Een plek waarop de eerste ‘koloniale wereldtentoonstelling’ plaatsvond, die door de diverse Europese mogendheden ondermeer werd gebruikt om de oorspronkelijke bewoners van de door hen gekolonialiseerde gebieden tentoon te stellen. 

Rituelen van verzet en verbondenheid worden opnieuw vormgegeven in het atelier van de Nederlandse “Meesterschilder ” Rembrandt, dat zich midden in een buurt bevindt waar tijdens de 17e eeuw ook een grote Zwarte gemeenschap woonde, en op wiens schilderijen geregeld mensen van kleur staan afgebeeld. En onder de waakzame ogen van de Surinaamse antikoloniale schrijver Anton de Kom, die tijdens de Tweede Wereldoorlog lid werd van het Nederlandse verzet, eist de choreografie eveneens ruimte op tussen de modernistische architectuur in de Bijlmer.

Van Amsterdam Centraal Station naar Middelburg, navigeert Siwani’s film via de routes en wortels van hulpbronnen en lichamen waarop de zogenaamde Gouden Eeuw werd gebouwd. Middelburg: ooit een centrum van koloniale handel, is ook de plaats waar schepen werden gebouwd en gerepareerd die bestemd waren voor de trans-Atlantische slavenhandel. Het is hier, bij de zee, en in de kerk – zowel een instrument als tegenstander van dergelijke misdaden– waar met behulp van sacramenten en zang voorouderlijke rijken worden opgeroepen. 

Met het claimen van de bovengenoemde (sociale en culturele) infrastructuur roept de performance zowel de zielen van degenen die werden afgescheiden van hun voorouders op om tot rust te komen, als dat het een beroep doet op de levenden om hier getuige van te zijn. Met deze gelaagde werkwijze brengt Siwani’s meeslepende installatie levens en herinneringen naar de oppervlakte, die een essentieel maar vaak ook een gewist deel zijn van de selectieve geschiedenis van de gekozen plekken, waardoor ‘kolkende wateren’ hopelijk kunnen gaan liggen. 

Buhlebezwe Siwani’s praktijk bestaat uit performances, fotografie, sculpturen en installaties. Haar werkt onderzoekt het patriarchale kader van het Zwarte vrouwelijke lichaam en de Zwarte vrouwelijke ervaring binnen de Zuid-Afrikaanse context. Als ingewijde Sangoma, een spirituele genezer die werkt in het domein tussen de dood en het leven, richt Siwani zich in haar artistieke praktijk op rituelen en de relatie tussen het Christendom en Afrikaanse spiritualiteit.

Centraal in haar werk staat haar eigen lichaam, dat wordt ingezet als onderwerp, object en vorm maar ook als medium, materiaal, taal en locatie. Haar werk kan, hoewel niet letterlijk, worden beschreven als de documentatie van een diverse reeks performances, die worden weergegeven door middel van video, fotografie, sculptuur, installatie en werken op papier.

Elk van haar projecten behandelt de relatie tussen voorouderlijke rituelen en het moderne leven, en raakt aan sociale en politieke thema’s zoals het vrouwelijke lichaam, Zwarte gemeenschappen, de geschiedenis van kolonisatie en de paradoxen van onze hedendaagse samenleving. Dit alles door de filter en ervaring van de kunstenaar zelf.

ulwela amaza is ontwikkeld in opdracht van ROZENSTRAAT-a rose is a rose is a rose en is Siwani’s eerste solotentoonstelling in een Nederlandse presentatie instelling. Het is eveneens voor het eerst dat haar werk zo direct is gelinkt aan een Nederlands onderwerp. De speciaal voor het project geschreven songtekst is van Logan Hon Mua.

Credits:
Kunstenaar: Buhlebezwe Siwani
Performers: Harvey Burke-Hamilton, Imanirayy, Lana Lauryn Renfrum, Logan Hon Mua, Marilou Fortuné en Oumar Jalloh.
Curatoren: Clare Butcher en Sjoerd Kloosterhuis
Camera: Giovanni Salice
Editing: Buhlebezwe Siwani
Assistent camera en licht: Nicola Baratto
Zang: Logan Hon Mua, Imanirayy
Songtekst: Logan Hon Mua
Geluid: Thomas van den Berg, Manuel van den Berg
Set design: Denis Ninine 

Speciale dank aan: Museum van Loon, het Rembrandthuis en de Oostkerk (Middelburg) 

ulwela amaza wordt ondersteund door het Mondriaan Fonds, het Amsterdams Fonds voor de Kunst, het Cultuurfonds en het Theodora Niemeijer Fonds.