Grace Schwindt

ROZENSTRAAT – a rose is a rose is a rose

Grace Schwindt – In Silence

19 mei – 27 juli 2019

Grace Schwindt richt zich met name op performance en film, maar ook op sculpturen en tekeningen. Veel van haar werken onderzoeken verschillende aspecten van historische gebeurtenissen waarbij de nadruk ligt op sociale relaties. Het is echter nooit duidelijk waar Schwindt de grens trekt tussen fictie en non-fictie. De kunstenaar erkent weliswaar dat plekken en instituties nooit volledig kunnen worden ontkoppeld van hun historische context, tegelijkertijd streeft ze ernaar om in haar werk geïnstitutionaliseerde ruimtes van hun betekenis te ontdoen en om gangbare denkbeelden te deconstrueren.

De tentoonstelling In Silence bestaat uit een nieuwe reeks werken waarin de kunstenaar onderzoekt hoe de huidige samenleving omgaat met gezondheidsgerelateerde vraagstukken. In haar nieuwe film Five Surfaces All White (2019) bevraagt Schwindt bijvoorbeeld hoe de publieke visie op volksgezondheid mede beïnvloed wordt door de architectuur en structuur van gezondheidsinstellingen.

Net als de meeste van haar andere werken is ook deze film ontstaan uit een combinatie van historisch onderzoek, persoonlijke herinneringen en interviews met direct betrokkenen. Schwindt begon haar onderzoek met het bestuderen van de antipsychiatrische beweging die eind jaren zestig van de vorige eeuw ontstond. Ze richtte zich daarbinnen specifiek op het werk van Richard Laingen en David Cooper, twee belangrijke denkers binnen de antipsychiatrie, aangevuld met het gedachtegoed van het Sozialistisches Patientenkollektiv.

Deze in 1969 in Heidelberg opgerichte links-radicale groepering zag ziekte als een wapen in de strijd tegen de alom aanwezige onderdrukkende sociale structuren en bepleitte het ook als zodanig in te zetten. De antipsychiatrische beweging stond zeer kritisch tegenover de toenmalige fundamentele uitgangspunten en de gebruikelijke behandelingsmethoden binnen de psychiatrie. Volgens Richard Laing waren psychiatrische ziektes een volkomen rationele aanpassing aan de krankzinnige wereld. Psychiatrische ziektes zouden namelijk het gevolg zijn van de toenmalige onderdrukkende maatschappelijke structuren waarbinnen er te weinig veiligheid was voor het individu, waardoor deze zich niet goed kon ontwikkelen en dus wel moest ontsporen. Laing pleitte eveneens voor persoonlijkere en minder hiërarchische omgangsvormen tussen arts en patiënt, waarbinnen er meer ruimte zou moeten zijn voor gesprekken in plaats van medicatie en electroshock-therapie. De opkomst van de beweging valt daarmee niet los te zien van de toenmalige tijdsgeest die werd gekenmerkt door een grote afkeer van autoritaire machtsverhoudingen.

De opzet van de film is eenvoudig; we zien vijf naast elkaar geplaatste muren op een heuvel met een prachtig uitzicht, drie performers en een paard. De performers reciteren een tekst en voeren een choreografie uit die gebaseerd is op zowel persoonlijke herinneringen van Schwindt’s grootvader als op interviews die de kunstenaar had met verschillende mensen die werkzaam zijn binnen de gezondheidszorg of worden geconfronteerd met fysieke of geestelijke pijn. De verschillende in de film aanwezige verhaallijnen vloeien in elkaar over doordat de performers meerdere rollen aannemen; zij kunnen een persoon, maar ook een tijd of zelfs een herinnering vertegenwoordigen. De onderlinge communicatie verloopt via het gesproken woord, zang en muziek, evenals via lichaamstaal, gebaren en blikken tussen de performers  als ook met het paard, de vijf muren en het landschap.

Een ander werk dat is ontstaan uit de gesprekken tussen de kunstenaar en haar grootvader is de performance-installatie Remembered Positions (2019). Schwindts grootvader, die als Duitse soldaat in de Tweede Wereldoorlog in Tunesië gevangen werd genomen, nam als krijgsgevangene deel aan een groot aantal bokswedstrijden. Tijdens hun ontmoetingen vertelde Schwindt’s grootvader in detail hoe deze gevechten werden opgebouwd en wat voor lichaamshoudingen hij aannam. Schwindt heeft deze poses verwerkt in een reeks houdingen die samen de structuur van de performance vormen.Ook zijn ervaringen als soldaat kwamen aan de orde, waarbij hij uitgebreid stil stond bij de specifieke ontberingen waaraan het lichaam van een soldaat wordt blootgesteld. Deze persoonlijke notities zijn aangevuld met gesprekken met verschillende dansers over de blessures die zij tijdens hun werk hebben opgelopen en de zorg voor hun lichaam die noodzakelijk is om hun werk goed te kunnen uitvoeren. Tezamen vormen zij de kern van Remembered Positions, de nieuwste performance van Grace Schwindt die tijdens de opening van deze tentoonstelling in première gaat en die daarna gedurende de tentoonstelling nog verschillende keren te zien zal zijn.

De film en performance-installatie worden aangevuld met een reeks tekeningen en sculpturen die de thematiek van de tentoonstelling verder verdiepen. De intieme presentatie van werken roept vragen op bij wat wij als lichamelijk gezond en maatschappelijk geaccepteerd zien. De werken in de tentoonstelling bevragen deze normen en tonen verschillende alternatieven. Door niet aan de standaard te willen of kunnen voldoen, kan volgens Schwindt ook worden gezien als een vorm van protest. De tentoonstelling doorbreekt daarmee op subtiele wijze de heersende normen rondom het gezonde lichaam.

Grace Schwindt (DE, 1979) woont in Amsterdam en Londen. Haar werk was afgelopen jaren te zien in vele gerenommeerde internationale kunstinstituten. Solo-tentoonstellingen waren er ondermeer in MACRO in Vigo, The Showroom in Londen,  Badischer Kunstverein in Karlsruhe en Contemporary Art Gallery in Vancouver. Ze nam ook deel aan een groot aantal groepstentoonstellingen waaronder: de Anren Biënnale van 2017, de Istanbul Biënnale van 2015 en in instellingen als het Kunstmuseum St. Gallen; WIELS en Tate Britain. Haar meest recente performances vonden plaats in Volksbühne in Berlijn; David Robert Arts Foundation in Londen; Playground STUK in Leuven en Performatik in Brussel (allen in 2018-2019). Aankomende solotentoonstellingen en performances zijn onder andere te zien bij CCA-Glasgow en de Oude Warande, Tilburg (beiden in 2019). In Silence is haar eerste solotentoonstelling in Nederland.

De tentoonstelling wordt genereus ondersteund door het AFK (Amsterdams Fonds voor de Kunst), het Mondriaan Fonds, Stichting Stokroos en Cove Park.